amateurs en beroeps

  • R. Peters

    Ik heb de discussie met interesse gevolgd, hierbij een reactie:

    Klaas, je vertelt natuurlijk over de protestantse orgelpraktijk, maar in de katholieke eredienst, waar ik werkzaam ben was (en is) het verschil tussen “gewone” missen (volkszang, waar nogal op neergekeken werd en wordt) en missen met extra's duidelijker. In vroeger tijden was het gebruikelijk om b.v. voor begrafenissen verschillende tarieven te hanteren voor eenvoudige en “luxe” diensten. En de toenemende ontkerkelijking werkt natuurlijk in de hand dat de kerkgangers minder voor de inhoud van de liturgie komen dan wel voor de sfeerbepalende elementen. Een goed koor en een goede organist (en natuurlijk een goed orgel!) worden dan “publiekstrekkers”. Niets mis mee, vind ik. Liever een volle kerk die hoofdzakelijk voor de muziek komt dan lege banken, afgezien van een paar grijze “die-hards”.

    Natuurlijk zijn amateurorganisten waardevol voor de kerk, vooropgesteld dat ze de basiselementen van het orgelspel en de liturgie goed beheersen. Diploma's zeggen niet alles. Ik zou de beroepsorganisten niet de kost willen geven die niet eens een koor goed kunnen begeleiden omdat hun kolossale ego hen daarbij in de weg zit.

    Er is wel een andere reden denkbaar waarom we kritisch moeten zijn over het toelaten van amateurs. Ze verpesten de markt namelijk nogal eens. Ik ken veel lieden die alleen baantjes als organist krijgen omdat ze zo goedkoop zijn. Veel amateurs werken zelfs gratis. Heel nobel allemaal, en het zal met de beste bedoelingen gebeuren, maar als daardoor een jonge, pas afgestudeerde organist geen werk krijgt, is het dan nog wel zo nobel? Als een parochie jarenlang gewend is te werken met lieden die f 20,- per uur krijgen, zullen ze dan nog wel geneigd zijn een normaal tarief te betalen voor een professionele organist? Nogmaals, dit zegt niets over de capaciteiten van deze (bijna-)vrijwilligers, maar het zijn over het algemeen niet de meest begaafde krachten die op deze manier werkzaam zijn. Er wordt ook vaak geredeneerd: “voor dat geld kun je ook niets verwachten”. En dan legt men zich maar weer bij de feiten neer, na de zoveelste verprutste mis. Jammer.

    Andere branches hebben zoiets als een bescherming voor beroepskrachten. Ik bedoel maar, in Amsterdam hoef je als taxichauffeur toch ook niet te proberen onder de prijs te werken? Ik wil natuurlijk niet pleiten voor maffiose toestanden…

    Het orgel heeft z'n langste gehad? Dacht het toch niet. Ik zou de zaken willen omkeren: de koren hebben hun langste tijd gehad! Als de vergrijzing in de koorwereld in dit tempo doorgaat, zullen er over pakweg 15 jaar nauwelijks nog meestemmige missen gezongen kunnen worden. Voor het orgel maakt dit niet veel uit, het instrument zal daardoor alleen maar aan belang winnen, als het in z'n eentje voor de taak staat, de muziek bij de liturgie te verzorgen! Dus reden voor pessimisme zie ik niet.

    Digitale orgels? Getver. Ik heb zojuist een betrekking opgezegd waar ik jarenlang op zo'n Johannes heb moeten zwoegen. Wat een opluchting!

    Als je dan toch een klein orgel voor thuis wil hebben, koop dan tweedehands een pedaalharmonium. Die kosten bijna niks en je hebt tenminste een Muziekinstrument en geen electronische bastaard. Ik heb zelf thuis een Mannborg pedaalharmonium uit 1900 staan. Gekocht voor een schijntje bij een opkoper. Als je erop speelt, voel je je deel van de muziekhistorie. Het is bovendien een mooi meubelstuk.

    Dit is misschien een idee voor een vervolgdiscussie: wat denken jullie van harmoniums? Worden ze nog gebruikt - en zo ja, waarvoor?

    Groeten,

    Rob Peters.

  • Jan Marten de Vries

    Rob, ik kan me enigszins voorstellen, dat , zoals jij schetst, door de situatie in de katholieke kerk, wat koren betreft, een dalende lijn ingezet is. Toch gaat het volgens mij daarbij om de oude verzuilde constructies: dameskoor, herenkoor, gemengd koor, kinderkoor, jeugdkoor. Er blijven altijd mensen die de koppen bij elkaar steken en in groepsverband gaan zingen. Dus exit bestaande koren? Ja, dat zal wel. Exit vocale groepen in de kerk? Nee, absoluut niet.

    Harmonium: ik heb zojuist t.b.v. een 4 mei herdenking in de openlucht een requiem geschreven voor koor, solist, basklarinet ad lib. en….harmonium. Ik heb daarvoor één geleend uit, jawel, de plaatselijke kringloopwinkel. Helaas moet hij weer terug: ik heb er geen plaats voor. Het is een mooi instrument, lang verguisd, maar zodra je je Joh. de Heer-associaties voorbij bent: uitstekend bruikbaar en heel veel mogelijkheden. Ik denk dat ik er meer voor ga schrijven.

    Verder ben ik het met je omschrijving amateurs/ beroeps helemaal eens. Goed gesproken. Zou een kerkelijke verplichting van het aanwezig zijn in elke kerkdienst van tenminste één gediplomeerde kerkmusicus niet goed zijn? Per slot van rekening moet elke taxi-chauffeur toch ook een rijbewijs hebben. Een (overigens beperkte) ontheffing van deze verplichting in de kerkelijke sfeer blijft natuurlijk mogelijk; zo kunnen ook de amateurs hun steentje bijdragen.

    Een bescherming van de beroepsgroep is pure noodzaak om de kerk te laten voortbestaan. Er zijn namelijk vaardigheden voor nodig, die je bij andere beroepen momenteel flink te gelde kunt maken. En van alleen idealisme kun je geen brood eten.

    Groeten.

    Jan Marten de Vries

  • R. Peters

    Jan Marten de Vries schreef:

    “Harmonium: ik heb zojuist t.b.v. een 4 mei herdenking in de openlucht een requiem geschreven voor koor, solist, basklarinet ad lib. en….harmonium. Ik heb daarvoor één geleend uit, jawel, de plaatselijke kringloopwinkel. Helaas moet hij weer terug: ik heb er geen plaats voor. Het is een mooi instrument, lang verguisd, maar zodra je je Joh. de Heer-associaties voorbij bent: uitstekend bruikbaar en heel veel mogelijkheden. Ik denk dat ik er meer voor ga schrijven.”

    Mooi! Een harmonium leent zich uitstekend voor kamermuziek, er is ook veel muziek geschreven in deze trant: Schönberg, Busoni, e.a.

    Ik heb zelf ook nauwelijks plaats thuis, maar dat heeft me niet belet om vier harmoniums te huisvesten:

    - een anderhalf spels Frans drukwindharmonium (ca. 1860)

    - een Estey (amerikaans), vier 1/5 spels uit 1906

    - een Mannborg pedaalharmonium, 7 spels, uit ca. 1905 (Dit instrument gebruik ik voor mijn orgelstudie, voldoet uitstekend.)

    - een éénspels Duits harmonium met korallionsysteem, ca. 1920.

    Binnenkort komt er waarschijnlijk nog een vijfde bij, een groot Kunstharmonium!

    Sinds ik zo'n vijf jaar geleden kennismaakte met het harmonium ben ik steeds meer enthousiast geraakt over het instrument. Hoe is het mogelijk dat een instrument met zo'n breed scala van expressiemogelijkheden het heeft afgelegd tegen electronische orgels? (Die geringe populariteit heeft overigens ook z'n voordelen. Je kunt tegenwoordig nog altijd goede harmoniums voor een prikje of zelfs voor niets ophalen!)

    Mijn favoriet is het Franse drukwindharmonium. Agressief, regaal-achtig geluid, totaal anders dan de wollige klank die je vaak met harmoniums associeert. Drukwindharmoniums zijn helaas zeldzaam. De Estey is ook mooi, schitterende warme klank, maar vrij onpraktisch in het gebruik. Je kunt er weinig echte literatuur op spelen.

    Van Joh. de Heer associaties heb ik - als geboren en getogen katholiek - geen last. In katholieke kringen was het instrument nooit populair, vandaar ook dat het vijf jaar geleden volslagen nieuw voor me was. Ik probeer ook qua repertoire zo ver mogelijk verwijderd te blijven van de Psalmen en Gezangen: ik speel voornamelijk Franse klassieken: Franck en Vierne bijvoorbeeld. Of Wagner: probeer het voorspel tot Parsifal maar eens op harmonium! Klinkt fantastisch. Op het kunstharmonium past natuurlijk Karg-Elert, maar daar heb ik nog geen muziek van.

    Hierbij een oproep: wie heeft nog harmoniummuziek thuis, die hij van de hand wil doen? Ik zoek echte harmoniumstukken, dus geen traditioneel protestants repertoire.

    Voor iedereen die geinteresseerd is in het harmonium: kijk eens op de veilingsite www.ibazar.nl

    Daar staan vaak tot 10 verschillende harmoniums te koop aangeboden. De prijzen varieren van (bijna) niets tot zo'n f 500,- Kijk wel goed uit wat je koopt. Enkele tips:

    1. Vermijd kleine harmoniums (1-3 spels). Je raakt er gauw op uitgespeeld omdat de mogelijkheden vrij beperkt zijn. Bovendien nemen ze (bijna) evenveel ruimte in beslag als meer uitgebreide instrumenten. Kies liever een instrument met vier spels of meer.

    2. Het aantal registers zegt niets over het aantal spels. Toch is een globale leiddraad te geven: deel het aantal registers door drie en een half, en je hebt (ongeveer) het aantal spels.

    3. Trap niet in advertenties met “prachtig antiek instrument”. 90% van alle harmoniums is inmiddels antiek dus dat zegt niets.

    4. Kies een goed merk. Er is veel rotzooi van onbekende, tweederangs fabrikanten in omloop. Enkele bekende merken:

    Amerikaans: Estey, Mason and Hamlin.

    Duits: Mannborg, Liebig, Hofberg, Hörügel, Müller.

    http://sponsor.globalknowledge.nl/ros/ is een goede site die je meer vertelt over het harmonium en zijn bouwers. Als je merk daar besproken wordt, zit je wel goed.

    5. Hoe ouder hoe beter. Dit gaat niet altijd helemaal op, maar wantrouw instrumenten van na ca. 1930, tenzij ze zeer uitgebreid of bijzonder zijn.

    6. Weet wat je wil. Amerikaanse zuigwindharmoniums zijn zeer algemeen, ze zijn vaak prachtig van klank, maar lenen zich niet echt voor echte harmoniumliteratuur. Duitse instrumenten zijn vaak praktischer in gebruik, maar missen vaak de klankverfijning van bv. een Estey.

    7. ZEER BELANGRIJK: wees bereid om zelf dingen te repareren. Bijna alle harmoniums die aangeboden worden hebben wel wat kleine defecten. Vertrouw geen verkopers die adverteren met “perfecte staat” e.d. Meestal gaat het om defecten aan de luchtvoorziening, een lekke balg, of verdroogde ventielen. Harmoniums zijn niet bijzonder ingewikkeld van constructie, en laten zich doorgaans goed repareren. Laat je daarom niet afschrikken een bijzonder instrument te kopen dat in minder goede staat verkeert. Als je een beetje handig bent is practisch alles te repareren. Kijk op voorgenoemde site voor tips over reparatie.

    Rob Peters

    (Dit artikeltje is een voorbereiding op een artikel dat ik van plan ben te publiceren; reacties zijn welkom!)

  • Tom Hoornaert

    Geachte Heer de Vries,

    Ik denk dat U zichzelf constant tegenspreekt.

    In vorige opmerkingen heb ik gezegd dat er nood is aan muzikanten die het kunnen doen in plaats van die zogezegde verstandige, gestudeerde mensen, die het alleen maar kunnen uitleggen. (Cfr. Marieke)

    Daarop heeft U te 100% negatief gereageerd.

    Wat ik bij deze constateer, dat U TOCH van deze menig bent.

    ( Hoe kan een individu toch zo plotseling van mening veranderen? )

  • Tom Hoornaert

    Aan Dhr. Jan Hecker,

    Helemaal mee eens.

    Ik spreek zeker niet uit onwetendheid. Heb gestudeerd aan het Lemmensinstituut te Leuven (bij Dhr Luc Ponet) en de Muziekhogeschool te Maastricht (bij Mevr. Dorthy De Rooij).

    Hopende eens contact met U te hebben.

    Groeten,

    Tom Hoornaert